Jaarverslag over 2023 van de Mölle van Bats te Veessen

Draaien, malen, schade, hoog water.

In 485 uur op 66 dagen van maandag 3 januari tot en met zaterdag 30 december is er met de molen gedraaid en heeft de wiekenas 275.196 omwentelingen gemaakt. In onze vakantie in september is in twee grote big bags een partij graan aangeleverd door het Ecologisch Erf Emst. We hadden afgesproken dat wij dat wel wilden malen en waren er blij mee. Op 6 oktober is er proef gemalen met twee zakjes van 25 kg elk. Daarbij viel een wig uit de bonkelaar die we goed hebben vastgeslagen en geborgd met een spijker zoals de andere wiggen. Op 7 oktober begonnen we te malen bij een goede wind. Na 100 kg kwam er een windvlaag die de molen zo hard deed lopen dat twee kammen in het bovenwiel braken

en de bonkelaar ten opzichte van de koningsspil opschoof.

Doordat de koningsspil bovenaan niet mooi vierkant is, is het opwiggen van de bonkelaar daarop altijd een zwak punt geweest. Op 26 augustus waren de wiggen ook nog nagelopen en in het jaar

2011 hebben we vergelijkbare averij meegemaakt. Om te kunnen blijven draaien is eerst de koningsspil bovenaan uit zijn draaipunt gehaald zoals we in 2011 ook hadden gedaan. Later is de bonkelaar losgemaakt en een stuk naar beneden gedaan. Daardoor kon de koningsspil weer op zijn plaats, wat het kruien makkelijker maakt, terwijl de spil toch niet meedraait. Na een paar weken hebben molenaars van Molen De Vlijt in Wapenveld 200 kg van het graan opgehaald om daar te malen.

Eind november kwam er een hoogwatergolf die de molen niet bereikte, maar kort na kerst steeg het water tot 4,81 m boven NAP en kwam het in de molen. Eén big bag met graan was nog niet helemaal leeg, te zwaar om te tillen, maar die is met het handluiwerk op de meelzolder gehesen. De andere is met de hulp van molenmaker Daniël Ilbrink op zijn advies en met hulp van zijn twee kettingtakels een eindje omhoog gehesen, zodat hij vrij hing van het water. Op het moment dat dit wordt geschreven wordt er voor begin januari nog een hoogwatergolf verwacht op basis van neerslag die nog moet vallen.

Uitgevoerd onderhoud

Tijdens het draaien is het dagelijkse smeren uitgevoerd. In februari zijn de kammen van de bovengang gewassen. De nieuwe zeilen op wiek nummer 1 en 3 zijn in het voorjaar iets lager opgehangen. Ze hingen te hoog. Zaterdag 26 augustus zijn alle stokwiggen van de hekken van de wieken nagelopen, alsmede de wiggen van de kammen van de bonkelaar en wiggen waarmee de bonkelaar zelf is bevestigd, zoals hierboven beschreven. Op voortdurend aandringen van de monumentenwacht is het trapgat van de luizolder voorzien van een trapleuning. Deze was al jaren nog voorhanden in de molen, waarschijnlijk afkomstig uit de molenaarswoning die met de renovatie van 1998 een nieuwe trap heeft gekregen.

Restauratie

Op 14 november startte de restauratie van de stelling, waarvoor al een jaar geleden opdracht was gegeven. Een aantal van 25 stellingplanken werden vervangen, alsmede tien liggers. 

Verder staat de vervanging van tien hekstijlen op het programma waarvan er een paar met de jaarwisseling was gedaan. De rest komt in 2024 aan de beurt. Op zuidwest bleken de uiteinden van de dekligger van het hek verrot en braken af.

De staat van het schilderwerk

De molen is dringend aan een schilderbeurt toe. Een aantal planken van het stellinghek die in 2011 nieuw zijn aangebracht staat nog steeds in de grondverf van toen.

Een ander puntje van onderhoud

De baard van de kap loopt tegen een rietplank aan. Even rees het vermoeden dat het zware kruien daarvan het gevolg kon zijn, maar dat is niet zo.

Hoogtijdagen

Koningsdag was de molen versierd met vlaggetjes en vlaggen. Met Nationale Molendag half mei en met Open Monumentendag half september draaide de motor van de Stoom.

Rondje pontje

Opnieuw vergezeld van een fantastisch zonnetje – er werd nog volop gezwommen in de Hank – was het Rondje Pontje een groot succes. De fietsers maakten een route over de ponten van Wije en Olst en hadden onderweg op vijf locaties, ook bij onze molen, een rustmoment gepaard gaande aan goede horeca en live muziek.

Gelderse molendag

Op 4 november was het Gelderse Molendag en uiteraard werd er gedraaid. Het bestuur van de Gelderse Molenfederatie kwam toen langs. Bij de intocht van Sinterklaas in november draaide de molen met vlaggetjes als van ouds en opnieuw betuigde de Goedheiligman daarvoor zijn waardering.

Rouw

De molen heeft in de rouw gestaan bij het overlijden van dorpsgenotes Liedje Bakhuis en Roelie Dokter, alsmede van de moeder van molenaar Gerben

Bezoekers in het gastenboek

Een schoolklas van de school Mozaiek in Vaassen bezocht de molen op 27 maart. Op 12 mei waren er Schotse mensen in de molen die toevallig de molen open troffen, daar waren ze blij mee. Ze vonden ons dorp heel mooi en rustig. Andere buitenlanders kwamen uit Texas, Duitsland en Litouwen. Twee gasten werden poëtisch:

“Als de natuur en wind niet je leven is,
wat is er dan veel met jou mis.” Een beetje negatief, maar goed bedoeld uiteraard. Een ander was positiever:

“Laat de wind maar waaien
en deze prachtige molen maar draaien.
Besef, wij zijn er maar even.
De molen draait een veel langer leven!
Draai en geniet van het oude hout,
het is meer waard dan het kille goud.”

Molencomité

Bij diverse gelegenheden zoals de Eiermarkt, zijn er voor de fondswerving door het molencomité pannenkoeken gebakken en was er uiteraard in november de snertactie.

Archiefadvies

Dit heeft niet met de molen van Veessen te maken, maar wel met de professie van de molenaar. De Gelderse Molenfederatie is geadviseerd over hoe haar oud archief goed te ordenen en fysiek te behandelen en hoe het aan te bieden aan het Gelders Archief dat voor het permanent bewaren daarvan de aangewezen instantie is.